Τροιζήνα

I

Αρχαιότατη ιωνική πόλη της Αργολίδας. Βρισκόταν στο νοτιοανατολικό τμήμα του νομού, κοντά στο σημερινό χωριό Δαμαλά και απείχε από τον Σαρωνικό κόλπο περίπου 3 χλμ. Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, η Τ. αναφέρεται ως γενέτειρα πόλη του Θησέα, γι’ αυτό και είχε μεγάλη φήμη. Κοντά στον Δαμαλά σώζονται ερείπια τειχών, αρχαίου πύργου και μεσαιωνικών χριστιανικών ναών. Βρέθηκαν επίσης τμήματα από αρχαίες ιωνικές κολόνες και θεμέλια δύο ναών, που αποδίδονται στους ναούς του Ιππόλυτου, του Επιβατήριου Απόλλωνα και της Κατασκοπείας Αφροδίτης, με τα μνημεία της Φαίδρας και του Ιππόλυτου, όπου λατρεύονταν οι δυο αυτοί ήρωες. Σε άλλα σημεία της περιοχής βρέθηκαν ίχνη του σταδίου της T., της ακρόπολης του ναού της Σθενίας Αθηνάς, που υπήρχε σε αυτήν καθώς και του ιερού του Λουτερίου Πάνα. Στην Τ. υπήρχε επίσης αγορά και κοντά σε αυτήν θέατρο. Έξω δε από την πόλη ήταν τα ιερά του Φυταλμίου Ποσειδώνα, της Θεσμοφόρας Δήμητρας και της Αφροδίτης Νυμφαίας.

Ιστορία. Ως πρώτοι κάτοικοι της Τ. αναφέρονται οι Ίωνες, που προέρχονταν κυρίως από την Αττική. Η πόλη ανήκε στους Αχαιούς δυνάστες Ώρο, Άλθηπο, Σάρωνα, Πιτθέα κ.ά., τα ονόματα των οποίων διασώθηκαν στους αρχαίους μύθους. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Πιτθέας, που θεωρείται γιος του Πέλοπα και παππούς του Θησέα, ίδρυσε κράτος ενώνοντας την Τ. με τις κοντινές μικρές πόλεις. Μετά την κάθοδο των Ηρακλειδών, η Τ. έπεσε στα χέρια των Δωριέων, πολλοί δε Τροιζήνιοι Ίωνες αποίκησαν την Αλικαρνασσό και τη Σύβαρη. Μετά την κατάργηση της βασιλείας, η Τ. απέκτησε αριστοκρατικό πολίτευμα και έγινε σύμμαχος της Σπάρτης, παρά τον ιωνικό χαρακτήρα της, διατηρώντας όμως φιλικές σχέσεις με την Αθήνα. Πήρε μέρος στους εθνικούς αγώνες εναντίον των Περσών, πολεμώντας στη Σαλαμίνα, στις Πλαταιές και στη Μυκάλη. Στους χρόνους της αντιζηλίας Σπάρτης και Αθήνας, ιδίως δε μετά τη σύναψη συμμαχίας Αθήνας - Άργους (461 π.Χ.), οι Αθηναίοι, για να διευκολύνουν την επικοινωνία τους με το Άργος, κυρίευσαν την Τ. και εγκατέστησαν εκεί φρουρά, την οποία όμως υποχρεώθηκαν να ανακαλέσουν με τις τριακονταετείς σπονδές. Στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, η εύφορη γη της Τ. λεηλατήθηκε από τους Αθηναίους. Ως σύμμαχος της Σπάρτης, η Τ. συμμετείχε στον Κορινθιακό πόλεμο, ενώ το 373 π.Χ., πολέμησε εναντίον των Αθηναίων και των Θηβαίων, για να εμποδίσουν την εισβολή του Επαμεινώνδα στην Πελοπόννησο. Στη διάρκεια των Μακεδονικών χρόνων η Τ. άλλαξε διάφορους κατακτητές. Το 303 π.Χ., παραδόθηκε στον Δημήτριο τον Πολιορκητή, μετά έπεσε στην εξουσία του Αντίγονου του Γονατά, από τον οποίο απελευθερώθηκε με τη βοήθεια των Σπαρτιατών που εγκατέστησαν στην πόλη αρμοστή, ενώ, αργότερα, ξαναπέρασε στην κυριαρχία του Αντίγονου, ο οποίος εγκατέστησε εκεί στρατιωτική φρουρά. Το 243 π.Χ. η Τ. προσχώρησε στην Αχαϊκή Συμπολιτεία. Στους ρωμαϊκούς χρόνους, η Τ. γνώρισε κάποια σχετική ανάπτυξη και οι κάτοικοί της έδειχναν με υπερηφάνεια στους επισκέπτες της πόλης τους το στάδιο του Ιππόλυτου, την πέτρα του Θησέα και την ελιά που φύτρωσε από το ρόπαλο του Ηρακλή. Τα αρχαιότερα νομίσματα της πόλης είναι ασημένια και εικονίζουν στη μια πλευρά το κεφάλι της Άρτεμης και στην άλλη την τρίαινα και τα γράμματα TRO. Αργότερα κόπηκαν και ασημένια και χάλκινα νομίσματα με το κεφάλι του Απόλλωνα, του Ποσειδώνα και της Αθηνάς.

II

Πεδινός οικισμός (υψόμ. 90 μ.) στην ομώνυμη επαρχία του νομού Πειραιώς. Είναι έδρα του ομώνυμου δήμου (41 τ. χλμ.), στον οποίο υπάγεται και ο οικισμός Άγιος Γεώργιος (υψόμ. 6 μ.). Βρίσκεται Δ του Γαλατά.

Στη νεότερη ιστορία το όνομα της Τ. συνδέθηκε με τη Γ’ Εθνοσυνέλευση που συνήλθε εκεί τον Μάιο του 1827. Για τη σύγκληση της Εθνοσυνέλευσης αυτής αποφάσισε η προηγούμενη συνέλευση του Άστρους, που όρισε ότι, μετά από 2 χρόνια, θα συγκληθεί νέα συνέλευση. Εξαιτίας του πολέμου όμως, η Εθνοσυνέλευση συγκλήθηκε στην Επίδαυρο τον Δεκέμβριο του 1825, οι εργασίες της διακόπηκαν τον Απρίλιο του 1826, και ξανάρχισαν τον Ιανουάριο του 1827 στην Ερμιόνη, συνεχίστηκαν δε και αποπερατώθηκαν στην Τροιζήνα.

Η Εθνοσυνέλευση αυτή ψήφισε το Σύνταγμα της Ελλάδας, που υπογράφτηκε από τον πρόεδρο Γεώργιο Σινίκη και 167 άλλους πληρεξούσιους και γραμματείς της συνέλευσης. Με το Σύνταγμα αυτό καθιερώθηκε το πρώτο ελληνικό δημοκρατικό πολίτευμα. Η Εθνοσυνέλευση της T., εκτός από το Σύνταγμα, ψήφισε διάταξη για τη διοίκηση της ελληνικής επικράτειας, ψήφισμα για την εκλογή του Κυβερνήτη και ψήφισμα που όριζε ως πρωτεύουσα της Ελλάδας και έδρα της Κυβέρνησης και της Βουλής το Ναύπλιο.